Borsa Terimleri: Yatırımcılar İçin A'dan Z'ye Temel Borsa Terminolojisi Rehberi

Borsa terminolojisini öğrenmeye başladığımda kendimi bambaşka bir dünyanın içinde buldum. İlk başta karmaşık gelen bu terimler zamanla benim için ikinci bir dil haline geldi ve yatırım yolculuğumu çok daha keyifli kıldı.

Yıllar içinde edindiğim tecrübelerle şunu net bir şekilde söyleyebilirim ki borsa terimlerini anlamak yatırımcılık yolculuğunuzun en önemli adımlarından biri. Bu yazımda sizlerle benim de başlangıçta zorlandığım ama artık günlük hayatımın bir parçası olan borsa terminolojisinin temellerini paylaşacağım. Hem yeni başlayan hem de deneyimli yatırımcılar için faydalı olacak bilgileri derledim.

Ana Noktalar

Borsa terminolojisi, başarılı yatırım için temel yapı taşıdır ve limit alış/satış emirleri, lot sistemi gibi temel kavramların anlaşılması kritik önem taşır.

Teknik analiz kapsamında destek-direnç seviyeleri ve trend çizgileri, fiyat hareketlerini tahmin etmede en önemli göstergelerdir.

F/K oranı, PD/DD, net kâr marjı gibi temel analiz göstergeleri, şirketlerin finansal durumunu değerlendirmede kullanılan kilit metriklerdir.

Risk yönetiminde stop-loss kullanımı ve portföy çeşitlendirme stratejileri, yatırım kayıplarını minimize etmek için vazgeçilmez araçlardır.

Boğa ve ayı piyasası terimleri, piyasanın genel yönünü tanımlarken; volatilite, beta katsayısı gibi göstergeler risk seviyesini ölçmede kullanılır.

Alım-Satım İşlemlerinde Kullanılan Terimler

Emir Tipleri ve Anlamları

Borsada işlem yaparken en sık kullandığım emir tipleri şunlardır:

Limit Alış Emri: Belirlediğim fiyattan veya daha düşük bir seviyeden alım yapmamı sağlar. Örneğin, bir hisseyi 50 TL'den almak istiyorsam limit alış emri kullanırım.

Limit Satış Emri: Portföyümdeki bir hisseyi belirli bir fiyattan veya üzerinde satmak için kullanırım. Bu emir tipi, hedef fiyatıma ulaşıldığında otomatik satış yapılmasını sağlar.

Buy Stop Emri: Yükselen bir trendin devam edeceğini düşündüğümde piyasa fiyatının üstünden alış yapmak için tercih ederim.

Lot ve Adet Kavramları

Borsada işlem yaparken öğrendiğim en temel kavramlardan biri lot sistemidir:

Lot: Her bir lotun 1 adet hisseyi temsil ettiğini öğrendim. Örneğin, 10 lot sipariş verdiğimde 10 adet hisse senedi almış olurum.

Minimum İşlem Adedi: Borsa İstanbul'da minimum 1 lot ile işlem yapabiliyorum. Bu da küçük birikimlerle yatırım yapmamı kolaylaştırıyor.

Fiyat Hesaplama: Lot başına fiyat ile almak istediğim lot sayısını çarparak toplam yatırım tutarını hesaplarım. Her zaman komisyon ücretlerini de göz önünde bulundururum.

Teknik Analiz Terimleri

Destek ve Direnç Seviyeleri

Destek seviyesi, fiyatın düşüş trendinde alıcıların yoğunlaştığı kritik noktadır. Bu seviyede alıcılar devreye girer ve fiyatın daha fazla düşmesini engeller. Direnç seviyesi ise tam tersi şekilde, fiyatın yükseliş trendinde satıcıların yoğunlaştığı noktayı gösterir. Yıllar içinde gözlemlerim, bu seviyelerin doğru tespit edilmesinin alım-satım kararlarında büyük önem taşıdığını gösterdi.

Trend Çizgileri ve Formasyonlar

Trend çizgileri, fiyat hareketlerinin yönünü belirlemek için kullandığım en temel araçlardan biri. Yükselen trend, ardışık yüksek diplerden; düşen trend ise ardışık alçak tepelerden geçen çizgiyle belirlenir.

Üçgen Formasyon: Fiyatın giderek daralan bir aralıkta hareket ettiği, kırılma beklenilen durum

Bayrak Formasyon: Trendin devam edeceğini gösteren güçlü bir işaret

Omuz Baş Omuz: Trend değişimini haber veren güvenilir bir formasyon

Her formasyon, piyasanın psikolojisini yansıtır ve gelecek hareketler hakkında ipuçları verir. Tecrübelerime göre, bu formasyonları doğru okumak sabır ve pratik gerektirir.

Temel Analiz Terminolojisi

Bilanço Terimleri

Dönen Varlıklar: Nakit para kasa hesapları stoklar ve kısa vadeli alacakları kapsayan bir yıl içinde nakde dönüşebilen varlıklar.

Duran Varlıklar: Maddi duran varlıklar binalar makineler ve uzun vadeli yatırımları içeren bir yıldan uzun sürede nakde dönüşen varlıklar.

Kısa Vadeli Yükümlülükler: Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlar ticari borçlar ve kısa vadeli kredileri kapsar.

Uzun Vadeli Yükümlülükler: Şirketin bir yıldan uzun vadeli borçları uzun vadeli banka kredileri ve tahviller.

F/K Oranı: Hisse senedi fiyatının hisse başına kâra bölünmesiyle bulunur. Düşük F/K oranı hissenin ucuz olduğunu gösterir.

PD/DD: Piyasa değerinin defter değerine oranıdır. 1'in altındaki değerler hissenin düşük değerlendiğini işaret eder.

Net Kâr Marjı: Şirketin net kârının satışlara oranını gösterir. Yüksek net kâr marjı şirketin verimli çalıştığını gösterir.

Özsermaye Kârlılığı: Net kârın özsermayeye bölünmesiyle hesaplanır. Şirketin sermayeyi ne kadar etkin kullandığını gösterir.

Yatırım Stratejileri ile İlgili Terimler

Yatırım dünyasında başarılı olmak için temel stratejik terimleri anlamak büyük önem taşıyor. Kendi deneyimlerimden yola çıkarak bu terimleri sizler için derledim.

Uzun Vadeli Yatırım Terimleri

Diversifikasyon

Riski azaltmak için yatırımlarımı farklı varlık sınıflarına dağıtıyorum

Portföyümde hisse senetleri döviz ve altın gibi farklı yatırım araçları bulunuyor

Risk Yönetimi

Her yatırım kararında stop-loss seviyelerini önceden belirliyorum

Portföyümün toplam değerinin %2'sinden fazlasını tek bir yatırıma ayırmıyorum

Portföy Yönetimi

Düzenli olarak varlık dağılımımı gözden geçirip gerekli düzenlemeleri yapıyorum

Yatırım hedeflerime göre portföy dağılımımı optimize ediyorum

Kısa Vadeli Trading Terimleri

Hedge

Döviz pozisyonlarımı ters işlemlerle korumaya alıyorum

Piyasa risklerine karşı türev ürünleri kullanıyorum

Uzun Pozisyon

Yükseliş beklediğim hisse senetlerinde alım yapıyorum

Pozisyonumu hedef fiyata ulaşana kadar koruyorum

Düşüş trendindeki hisselerde açığa satış stratejisi uyguluyorum

Ödünç alınan hisseleri düşük fiyattan geri almayı hedefliyorum

Risk Yönetimi Terimleri

Stop Loss ve Take Profit

Stop loss, belirlediğim zarar seviyesinde otomatik satış yapılmasını sağlayan bir emir türüdür. Bu emri genelde alım yaptığım fiyatın %2-3 altına yerleştiririm. Take profit ise kâr realizasyonu için kullandığım, hedef fiyata ulaşıldığında otomatik satış yapan emirdir. Örneğin 100 TL'den aldığım bir hisse için stop loss'u 97 TL'ye, take profit'i 105 TL'ye koyarım.

Portföy Çeşitlendirme Kavramları

Portföyümde riski azaltmak için farklı sektörlerden hisseler bulundururum. Örneğin:

Sektörel Dağılım: Bankacılık finans hisseleri %30, sanayi hisseleri %25 ve teknoloji hisseleri %20 oranında

Coğrafi Çeşitlendirme: BİST100 hisseleri %60, yurtdışı hisse senetleri %20

Vade Bazlı Dağılım: Uzun vadeli yatırımlar %70, kısa vadeli trading pozisyonları %30

Her bir hissenin portföyümde maksimum %15 ağırlığa sahip olmasına dikkat ederim.

Piyasa Göstergeleri

Piyasa göstergeleri yatırımcılara finansal piyasaların durumu hakkında önemli bilgiler sunar.

Endeksler ve Anlamları

BIST 100, Türkiye'nin en büyük 100 şirketini temsil eden ana piyasa göstergesidir. BIST 50 ve BIST 30 endeksleri sırasıyla en büyük 50 ve 30 şirketi kapsar. Sektör endeksleri ise belirli sektörlerdeki şirketlerin performansını ölçer. BIST İkinci Ulusal Pazar Endeksi daha küçük ölçekli şirketleri takip eder. Yatırım kararlarımda bu endekslerin hareketlerini yakından izliyorum.

Volatilite Ölçütleri

Volatilite bir finansal varlığın fiyat değişkenliğini gösterir. Beta katsayısı hisse senedinin piyasaya göre duyarlılığını ölçer. VIX endeksi piyasadaki korku seviyesini yansıtır. Standart sapma volatiliteyi sayısal olarak ifade eder. Yüksek volatiliteli dönemlerde risk yönetimine özel önem veriyorum. RSI gibi teknik göstergeler aşırı alım-satım bölgelerini belirlememde yardımcı oluyor.

Borsa Jargonunu Anlamak

Boğa ve Ayı Piyasası

Boğa Piyasası: Fiyatları yukarı yönlü hareket eden piyasayı tanımlar. Boğanın boynuzlarıyla yukarı kaldırma hareketi gibi yükseliş trendini simgeler.

Ayı Piyasası: Fiyatların düşüş eğiliminde olduğu piyasa durumunu gösterir. Ayının pençeleriyle aşağı çekme hareketine benzer şekilde düşüş trendini temsil eder.

Piyasa Yapıcı: Borsada belirli hisse senetleri için sürekli alım-satım kotasyonu veren kurumları tanımlar.

Takas: Alım-satım işlemlerinin gerçekleşmesinden sonra ödeme ve teslimatın yapıldığı süreçtir.

Portföy: Yatırımcının sahip olduğu tüm menkul kıymetlerin toplamıdır.

Volatilite: Bir menkul kıymetin fiyatındaki dalgalanma düzeyini gösterir.

Bilgi Notu: Borsa terminolojisini öğrenirken en çok işime yarayan şey, her yeni terimi gerçek piyasa koşullarında gözlemlemek oldu. Özellikle boğa ve ayı piyasası kavramlarını anlamak, yatırım stratejilerimi şekillendirmemde büyük fayda sağladı.

Başarılı Bir Yatırımcı İçin Terminoloji Önerileri

Borsa terminolojisini öğrenmenin başarılı bir yatırımcı olma yolunda kritik bir adım olduğunu deneyimlerimle gördüm. Bu terimleri anlamak sadece işlemleri kolaylaştırmakla kalmıyor aynı zamanda piyasayı daha iyi okumamızı sağlıyor.

Yatırım dünyasında başarılı olmak için bu terimleri aktif olarak kullanmanın ve sürekli pratik yapmanın önemli olduğunu düşünüyorum. Teknik analiz temel analiz ve risk yönetimi konularındaki terminoloji bilgisi bize piyasada güvenle hareket etme şansı veriyor.

Borsa terminolojisini öğrenmek bir maraton gibi. Her gün yeni bir şey öğrenerek ve bilgilerimizi güncelleyerek kendimizi geliştirmeye devam etmeliyiz. Bu yolculukta sabırlı ve kararlı olmanın başarıyı beraberinde getireceğine inanıyorum.